2016-17 Het CPB en Netspar kwamen op dezelfde dag met een eensluidende conclusie: collectief risicodelen is voordeliger en levert welvaartwinst op voor alle generaties. Deze boodschap is echter populistisch verpakt als ‘collectief beleggen levert 7% meer op dan individueel beleggen’. Een uitkomst die het op dit moment, waarop de discussie over de toekomst van he pensioenstelsel in volle gang is, lekker kopt. Maar sterke nuancering is op zijn plaats.
Voor biometrische risico’s staat collectieve risicodeling niet ter discussie. Ik begrijp dat belanghebbenden de boodschap graag (blijvend) brengen, maar voor beleggingsrisico’s, binnen en over generaties heen (dat laatste wordt ook wel ‘intergenerationeel’ genoemd) is de boodschap toch echt veel genuanceerder. De welvaartswinst die de onderzoeken claimen blijkt sterk afhankelijk van diverse aannames, de uitkomst (de winst) is beperkt, de weg er naar toe (te) complex en houdt rekening met het in huidige vorm blijven bestaan van (verplichte) fondsen over generaties (tot en met de nog niet geborenen deelnemers) heen. En wanneer er wordt gesproken over welvaartswinst betekent dat de kans op meerrendement voor (de) volgende generatie(s). Maar waar rendement kan worden gemaakt wordt ook risico gelopen. Tegen over de ‘kans op winst’ staat dus ook een ‘kans op verlies’: een kans op minderrendement voor (de) volgende generatie(s). Oftewel: een kans dat tezijnertijd op het moment van instappen het systeem ‘onder water staat’, met dank aan de huidige generatie. Daarnaast wordt een optimale collectieve contractvorm (die er in de praktijk nauwelijks zijn) vergeleken met een suboptimale individuele contractvorm (die mogelijk optimaal kan worden gemaakt).
(De kans op) welvaartswinst is belangrijk maar slechts een rekenexercitie waarvan de conclusie niet de boodschap mag dragen wat in het algemeen en over all goed of minder/niet goed is. Het is slechts één criterium en moet worden afgezet tegen de overige variabelen die bij het ontwerp van een toekomstbestendig pensioencontract (minimaal even zwaar) meewegen. Waaronder transparantie, (herstel) vertrouwen, communicatie, administratie. Intergenerationele risicodeling door buffervorming levert (wellicht) welvaartswinst via (een iets) hogere pensioenuitkering, alle criteria meegewogen levert een regeling zonder die buffervorming (waarschijnlijk veel) meer welvaartswinst op. Maar dat lees je nergens.
